Prva gimnazija

Prva gimnazija u Sarajevu je prva i najstarija srednja skola u Bosni i Hercegovini. Osnovana je jos davne 1879. godine ukazom tadasnje Zemaljske vlade, a po odluci cara Franje Josipa. Gimnazija je osnovana u jednom prijelomnom i burnom periodu nase historije, godinu dana nakon ulaska Bosne i Hercegovine pod Austrougarsku monarhiju, nakon visestoljetnog Otomanskog carstva. Kod naprednih domacih ljudi formirano je uvjerenje i inicijativa o potrebi ostvarenja jedne zajednicke, interkonfesionalne skole, gdje bi se stvarao skolovani domaci kadar za kojim se osjecala velika potreba, i koja bi otvorila vrata ucenicima svih narodnosti Bosne i Hercegovine. Do tada su postojali neki oblici srednjoskolskog obrazovanja konfesionalnog tipa. Zahtjev sa obrazlozenjem o potrebi otvaranja zajednicke srednje skolu upucen je u Bec i po odluci cara (koji dokument skola posjeduje), Zemaljska vlada u Sarajevu je donijela ukaz kojim se -citiramo- “Realni gimnazij otvara”. Prvi direktor skole bio je dr.Ivan Branislav Zoh. Sarajevo je te prve skolske godine dalo svega 42 ucenika u prvi razred nove skole. Prva upisnica-dnevnik skole, skolske 1879./80. godine nalazi se u Muzeju Prve gimnazije i njene pozutjele stranice izazivaju neko nostalgicno postovanje. Do 1919. godine bila je to muska skola.1919.godine upisuju se prve djevojke.Prva zgrada Gimnazije tokom te prve skolske godine bila je ranija zgrada Ruzdije u Halilbasicevoj ulici, skucenog prostora i niskih stropova gdje se jedva moglo ispraviti. Zatim skola seli u Salomovu zgradu na uglu Jeliceve ulice kod Katedrale koja i danas postoji. Danasnja zgrada koja je namjenski gradjena dovrsena je deset godina kasnije i 1889.godine primila je prve ucenike. Nova skola je od svog osnutka imala veoma strucan nastvani kadar i odmah se istaknula i nametnula svojim kvalitetom. Izlozba djackih radova na kraju prve skolske godine bila je kulturni dogadjaj za grad i prva zvanicna izlozba koja je upoce otvorena u Sarajevu. Cetiti godine kasnije, 1883. godine u Trstu, Prva gimnazija je osvojila drugu nagradu na izlozbi skola u Austrougarskoj monarhiji, ostavljajuci iza sebe renomirane skole Beca i Peste. Ubrzo se proculo o skoli sa ovih balkanskih prostora. Nastavni jezik odredjen je naredbom kojom je skola osnovana i nazvan je “Balkanski zemaljski jezik sa latinskim i cirilskim pismom”. Opremljenost skole bila je na visini. Kabineti, ucila, udzbenici-sve je bilo po najvisim didaktickim mjerilima i dostignucima onoga vremena u monarhiji. Kroz proces obrazovanja i stvaranja skolovanog domaceg kadra sazrijevala je i nacionalna bosanska svijest. Moze se reci da je Prva gimnazija kao zivo tkivo ovoga grada urasla u njega i sve sto se u kasnijim decenijama burno prelamalo u zivotu grada ogledalo se i kroz skolu, koncentrisano kao u nekom fokusu. Kroz minulih 120 godina kroz skolu su slijedom decenija prosle hiljade individualnosti (gotovo 40.000 ucenika), a to su bili ti gradjani Sarajeva koji su se u njemu iskazali u raznim podrucjima rada, gradili ga, uzdizali i cinili njegov najugledniji dio.

U plejadi likova i licnosti izraslih iz redova profesora ili ucenika Prve gimnazije zaista je tesko izdvojiti pojedince. Ipak vrijedi istaknuti knjizevnike Savfet-bega Basagica, Isaka Samokovliju, Tugomila Alaupovica, Petra Kocica, slikare Voju Dimitrovica, Branka Sotru, Jovana Bijelica, Marija Mikulica, te dva nobelovca: Vladimira Preloga i Ivu Andrica; eminentne ljekare, politicare, umjetnike, strucnjake ili jednostavno – obrazovane gradjane. S postovanjem treba istaknuti i neke profesore intelektualce, iz perioda izmedju dva svjetska rata: cuvenog matematicara dr.Stjepana Tomica, dr.Hajrudina Curica, dr.Marcela Snajdera, dr.Kalmi Baruha, Danijela Ozmu i druge.